Neft hər zaman Azərbaycanın əsas iqtisadi sərvəti olmaqla yanaşı, həm də yaradıcı insanlar üçün ilham mənbəyi olub. Neftçilərə mahnılar, şerlər, poemalar, romanlar, rəsmlər, mədhiyyələr həsr olunmuş, onlar haqqında bədii və sənədli filmlər çəkilmişdir.
Bakının dünyada neft bumu baş verən ilk şəhər olduğu XIX əsrdən Azərbaycan incəsənəti neftlə sıx bağlı olmuşdur. Mirzə Ələkbər Sabir, Abdulla Şaiq, Süleyman Sani Axundov və Mir Cəlal Paşayev kimi şair və yazıçılar öz əsərlərini dolğun neft mövzusuna həsr etmişlər. 1898-ci ildə Bakıda nümayiş olunan ilk film "Bibiheybətdə neft fontanında yanğın" adlanırdı. 1915-ci ildə Bakının ən önəmli ilk rejissorlarından olan Boris Svetlov tərəfindən çəkilmiş ilk Azərbaycan tammetrajlı bədii filmi "Neft və milyonlar səltənətində" adlandırılmış və neft "baronları" tərəfindən maliyyələşdirilmişdir. Filmdə neft sayəsində zənginləşən və sonra faciəvi şəkildə hər şeyi itirən kasıb bir insanın hekayəsi nümayiş etdirilirdi.
Tanınmış Azərbaycan bəstəkarı Qara Qarayev 1958-ci ildə çəkilmiş "Xəzər neftçiləri haqqında povest" sənədli filminə musiqi müşayiəti yazıb. Bir çox görkəmli sovet azərbaycanlı rəssamları Xəzər dənizində yerləşən dünyanın ilk dəniz neft platforması olan Neft Daşlarına gedərək neftçilərin gündəlik həyatını əks etdirən rəsmlər çəkiblər. Bütün rəssamlar pleyadası öz əsərlərində igid Azərbaycan neftçilərinin gərgin əməyini, Xəzərin neft buruqları ilə mənzərələrini, müxtəlif kompozisiyaları əks etdirmişdir.
"Bakı neft əməyinin romantikasıdır. Şəhər neftlə, neft hasilatı ilə bağlıdır - Bu mövzu məni həmişə cəlb edib. Bakı əmək şəhəridir, o, bu əməklə yaşayır, qoxusunu alır və onunla doyur. Və Xəzər dənizini başqa cür çəkmək olmaz. Yeri gəlmişkən, küllü, ağır, odlu diyarımızda neftçilər öz bağlarında təkcə qızılgülləri deyil, gülləri də yetişdirirlər”, – deyə dünya şöhrətli rəssam Tahir Salahov əsərlərinin yaradılmasını xatırlayır.
Səttar Bəhlulzadənin rəssamlığı qədim memarlıq, xalça sənəti, muğam və poeziya kimi doğma torpağının polifonik mənzərəsini yaradan, Azərbaycanı tərənnüm edən himndir. Onun dünya rəsmlərində Azərbaycan torpağının təkcə üslublaşdırılmış, bədii-ümumiləşdirilmiş obrazı deyil, həm də Azərbaycan xalqının yaratdığı qədim mədəni ənənənin təəccüblü ahəngdar birləşməsi öz əksini tapmışdır. Xəzər dənizinə, neft qüllələrinə həsr olunmuş mənzərələr rəssamın yaradıcılığında xüsusi yer tutur ("Xəzər gözəli", "Xəzər üzərində axşam" və s.). O, günlərlə dənizdə, neftçilərlə qayıqlarda, platformalarda, estakadalarda, qüllələrdə vaxt keçirirdi.
İrina Eldarovanın "Qızlar neftçiləri seçir" kimi orijinal tabloları da var. Müəllif 60-cı illərin kinosu və Merilin Monronun qeyri-adi obrazı ilə ilhamlandığı rəsm və instalyasiyaları təqdim edir. Hətta bu seriyadan olan əsərlərdən birini Bakı bədii-istehsalat kombinatının binasında əks etdirib.
Neft ölkənin müasir sənətinə də "sızıb". Rəssam Tora Ağabayeva 2011-ci ildə Londonda "Neft və xəyallar" sərgisini təqdim edib. O, neftin təsirini istehzalı şəkildə təsvir etmiş, məsələn, neft emalı zavodunun fonunda dəbilqədə çılpaq fiqur çəkmişdir. Konseptual rəssam Orxan Hüseynovun "Neft içmək" adlı videosunda parlaq narıncı kombinezonlarda iki nəfər çay kimi neft içir. "Sıçrayış" rəsmində nefti tutan qaldırılmış yumruq təsvir edilmişdir. Neft mövzusunda rəsmlər çəkən müasir rəssamlar arasında Səbinə Şıxlinskayanı, Əsmər Abdullayevanı, Müseyib Əmirovu da qeyd etmək olar. Səbinə Şıxlinskaya yaradıcılığının müxtəlif janrlarında 20 ildən çoxdur ki, neft mövzusuna toxunub. Onun ən məşhur əsərlərindən biri Azərbaycanda neft sənayesinin inkişaf dinamikasını göstərən bir neçə hissədən ibarət monumental "Neft eposu" pannosudur.
Sabir Çopuroğlu isə nəinki əsərlərini neftə həsr edir, həm də heyrətamiz texnika yaradıb – neftlə rəsmlər çəkir və bunu yalnız barmaqları ilə edir. Neftin özlüyündə rəsm üçün yararsızdır. O, zəif quruyur və şəkil "yayılır". Buna görə də, akril, tempera və yağlı boyalardan istifadə edərək rəsm lakı ilə konsentratda neftdən istifadə edir. "Abşeronun əsas sərvəti qədimdən bəri neft olub,
amma heç vaxt düşünə bilməzdim ki, bu, mənim də həyatda nəsibim nolacaq. Allaha şükür edirəm ki, yaradıcılığım geniş şəkildə tanınıb. Eksperimentləri davam etdirəcəm, çünki neft ХХI əsrin boyasıdır”, – rəssam deyir.
AZ
EN
RU
